logo CoderDojo

Web - Development

Er zijn een paar verschillende talen die samen voor een belangrijk deel bepalen wat er op websites staat (HTML), hoe ze eruit zien (CSS) en hoe ze werken (JavaScript).

Introductie

Deze instructies leggen eerst de basisonderdelen van HTML uit, en gaan daarna in op CSS en JavaScript. Afhankelijk je ervaring met deze talen kun je het best bij het begin starten, of ervoor kiezen dit over te slaan. De instructies bestaan uit een deel uitleg met tussendoor opdrachten om te oefenen met alle onderdelen.

web logo’s

Benodigdheden

Voor deze instructies gebruiken we Visual Studio Code (VS Code) om de code te schrijven, en om het resultaat te bekijken. Download en installeer eerst VS Code: Download Visual Studio Code

Visual Studio Code extensie

  1. Ga nu naar het Extensions menu.
  2. Zoek naar de extensie HTML Preview.
  3. Installeer de extensie en herstart VS Code.

Om een html-pagina te laten zien in VS Code moet je op het preview icoon klikken, dit bevindt zich rechtsboven in het scherm (let op: het is alleen zichtbaar als je een bestand van het soort .html open hebt, niet bij bijvoorbeeld een .txt bestand):

preview

Je bent nu klaar om te beginnen met de instructies!

Onderdelen van een HTML-pagina (basis)

Structuur van een pagina

Websites worden geschreven in de taal van het internet: HTML. Er zijn veel verschillende “woorden”, of “bouwblokken”, in HTML. Een aantal van de meest gebruikte leer je hier kennen.

Een HTML-pagina heeft een paar standaard onderdelen:

  <!DOCTYPE html>
  <html>
  <head>
  </head>
  <body>
    <h1>Dit is een kop</h1>
    <p>Dit is een alinea.</p>
  </body>
  </html>

Opdracht Kopieer en plak de basisonderdelen in een nieuw bestand en sla dit op als html-bestand (bijvoorbeeld ninja.html). Let op: pas nadat je het bestand hebt opgeslagen krijgt de tekst ook verschillende kleuren. Als je deze kleuren niet ziet kan het zijn dat je het bestand als tekst, dus eindigend op .txt hebt opgeslagen. Zet nu ook de preview aan. Het resultaat zou er ongeveer zo uit moeten zien:

Dit is een kop

Dit is een alinea.

De standaard onderdelen

Opdracht Voeg eens een alinea met als tekst je naam in de <body> van de pagina toe. Zie je je naam verschijnen?

Koppen

Om verschillende niveau’s aan te geven op een pagina kun je koppen gebruiken. Hiervoor zijn de <h1>, <h2>, <h3> (enzovoort) tags. Met deze tags kun je je pagina een duidelijke indeling geven, zoals je kunt zien in het voorbeeld hierboven.

Opdracht Tot hoe ver gaan de niveau’s eigenlijk? Bestaat <h20>?

Opdracht Maak een pagina die er zo uitziet:

Heelal

Melkwegstelsel

Zonnestelsel

Aarde

De stijl van tekst

Je kunt op een aantal manieren tekst extra benadrukken: door woorden dik te maken, of schuin. Hiervoor kun je bijvoorbeeld de tags <b> (voor dik) en <i> (voor schuin) gebruiken. Een aantal andere tags om extra effect aan je tekst te geven zijn <mark> en <del>. De HTML-code

  Dit is <b>dik</b>

wordt dus

Dit is dik

Opdracht Gebruik de onderdelen die hierboven genoemd zijn eens uit en maak deze zin na (zet deze bijvoorbeeld onder de kop Aarde):

De dikke gele bij vloog schuin over mijn kop hoofd.

Een superbelangrijk onderdeel van webpagina’s zijn natuurlijk links die verwijzen naar andere pagina’s, op dezelfde site of op een andere. Denk maar eens aan zoekmachines! Voor het maken van een link gebruik je de <a> tag. Het adres van de link, dus waar deze naar verwijst, voeg je toe door het attribuut href in de tag te zetten met als waarde het adres, op deze manier:

  <a href="https://scratch.mit.edu">Klik hier!</a>

Opdracht Probeer op deze manier maar eens een link naar je favoriete website te maken. Let op: vergeet niet de aanhalingstekens om het adres van de website.

Zie je de link niet? Dat komt omdat je nog niets hebt toegevoegd om op te klikken! Dit komt tussen de start- en eindtag en mag tekst zijn, maar ook bijvoorbeeld een afbeelding.

Opdracht Maak op de pagina een link naar je favoriete website met de tekst “Mijn favoriete website!” (let op: de tekst is dik gedrukt, hoe moest dat ook weer?). Werkt de link? Tip: zet in de link https:// voor de naam van de website.

Plaatjes

Met alleen maar tekst zouden veel websites er maar saai uit zien. Plaatjes kun je toevoegen aan je pagina met de <img> tag. Ook hier heb je weer een attribuut nodig, dat heet src (van source, Engels voor bron):

  <img src="naam-van-het-plaatje.png">

Opdracht: Pas de link van de vorige opdracht zo aan dat je het CoderDojo logo hieronder gebruikt in plaats van de tekst die er staat. Download Hiervoor het plaatje en sla het op in de map waar ook je html-pagina staat. Werkt de link nu ook weer? Let op: je moet de hele naam van het plaatje gebruiken, in dit geval is het een png-bestand.

Logo CoderDojo Nijmegen

Stijl toevoegen met CSS (basis)

Zonder stijl heeft tekst op een webpagina een standaardkleur (zwarte letters op een witte achtergrond), standaardgrootte en standaardlettertype. Je kunt eindeloos variëren met stijl, en er zijn verschillende manieren om stijl toe te voegen aan je HTML.

De opdrachten in deze instructie beginnen met deze HTML-code:

  <!DOCTYPE html>
  <html>
  <body>
    <p>
      Dit is de best gestijlde regel HTML ooit!
    </p>
    <p>
      Hoewel, misschien is deze nog wel mooier...
    </p>
  </body>
  </html>

Dit zou er in de preview zo uit moeten zien:

Dit is de best gestijlde regel HTML ooit!

Hoewel, misschien is deze nog wel mooier...

Stijl toevoegen

De makkelijkste manier om stijl toe te voegen aan je HTML is door een style attribuut toe te voegen aan een HTML-element, bijvoorbeeld:

  <p style="color:red">Wat zou de kleur van deze tekst zijn?</p>

In dit voorbeeld is color de eigenschap die je wilt instellen, namelijk de kleur van de tekst. De waarde die je de tekst geeft is hier red, dus rood.

Spelen met kleur

De kleur van tekst bepaal je met de eigenschap color: <p style="color:green">. Kleuren instellen kan op verschillende manieren, bekijk hiervoor het onderdeel :ref:html-kleuren.

Opdracht Maak de tekst van de eerste alinea groen, en die van de tweede paars:

Dit is de best gestijlde regel HTML ooit!

Hoewel, misschien is deze nog wel mooier...

Je kunt niet alleen de kleur van de tekst zelf, maar ook de achtergrond veranderen, dit doe je met de eigenschap background-color: <p style="background-color:....">.

Opdracht Maak de tekst van de eerste alinea rood met een zwarte achtergrond, en die van de wit met een oranje achtergrond:

Dit is de best gestijlde regel HTML ooit!

Hoewel, misschien is deze nog wel mooier...

Tekstgrootte aanpassen

Eén manier om letters van verschillende grootte te maken is door :ref:koppen te gebruiken. Dat is niet altijd handig (waarom is nu niet belangrijk) en het kan ook met de eigenschap font-size. Een voorbeeld:

  <p style="font-size:25px">Groot!</p>

geeft dit resultaat

Groot!

In dit voorbeeld is px gebruikt om aan te geven hoe groot de tekst moet zijn, dit is de grootte in pixels op het scherm. Je kunt ook procenten gebruiken, waarbij 100% de “standaard” grootte is: <p style="font-size:100%">.

Opdracht Maak de eerste zin van je pagina zo groot dat ie nog net op één regel past, en de tweede zo klein dat je ’m nog nét kunt lezen.

Verschillende soorten letters gebruiken

Naast de kleur en de grootte kun je ook nog het soort letters veranderen. Dit doe je met de eigenschap font-family: <style="font-family:naam,backup-naam">

Je ziet dat er naam en backup-naam als waarde staat ingevuld. De soort letter backup-naam is niet verplicht, maar wordt gebruikt als de computer de soort letter naam niet kent. Een voorbeeld:

  <p style="font-family:broadway,serif">Broadway is niet zo goed te lezen.</p>
  <p style="font-family:verdana,sans-serif">Verdana een stuk beter.</p>

geeft dit resultaat

Broadway is niet zo goed te lezen.

Verdana een stuk beter.

Stijlen combineren

Je kun meer dan één eigenschap tegelijk instellen door ze met een punt-komma achter elkaar te zetten, bijvoorbeeld: <p style="color:red;font-size:20px">

Opdracht Combineer nu in de twee zinnen verschillende kleuren, lettergroottes en soorten letters. Leef je uit!

Toegankelijkheid

Je hebt nu gezien dat je tekst op je webpagina er op heel veel verschillende manieren kunt laten uitzien. Dat het kán betekent natuurlijk nog niet dat het ook móét! Om te zorgen dat websites ook voor mensen die bijvoorbeeld minder goed zien te gebruiken zijn is het belangrijk (en voor sommige websites verplicht!) om bijvoorbeeld

Actie toevoegen met JavaScript (basis)

De HTML die je net hebt geleerd is statisch. Om hier acties aan toe te voegen, zoals het klikken van een knop gebruiken we JavaScript (JS). Net zoals HTML kent ook JS veel verschillende “woorden”. Hier behandelen we er een aantal.

Toevoegen aan een HTML bestand

JS wordt voor HTML bestanden geschreven in een speciaal blok:

   <!DOCTYPE html>
   <html>
   <head>
     <script>
      JavaScript code hier!
     </script>
   </head>
   <body>
   </body>
   </html>

Dit ziet er als volgt uit met code (De code wordt verder toegelicht):

   <!DOCTYPE html>
   <html>
   <head>
     <script>

      const telOp = function(getal1, getal2) {
        return getal1+getal2;
      }

      const resultaat = telOp(1,2);

      console.log(resultaat);

     </script>
   </head>
   <body>
   </body>
   </html>

Functies

Een functie in JS ziet er als volgt uit:

    const telOp = function(getal1, getal2) {
        return getal1+getal2;
    }

Hierbij zie je dat function aangeeft dat het een ‘functie’ is. Vervolgens geven we de parameters op. Bij ons zijn dat getal1 en getal2. Als laatst gebruiken we deze twee variabelen om een optelling te doen. We geven dit getal terug door return te gebruiken.

Als we dit stukje code als volgt aanroepen:

   const resultaat = telOp(1,2);
   console.log(resultaat)

Dan zien we dat er 3 wordt geprint! We slaan hierbij het resultaat op in resultaat en printen die vervolgens met console.log(). Om nu de output te zien van de console.log() functie moeten we de console openen. Je kunt dit doen op verschillende manieren:

Windows:

MacOs:

Variabelen

Variabelen in JS gebruiken net als andere talen een speciale syntax. In JS kennen we var, const en let. Een goede tip om problemen tegen te gaan is om alleen const en let te gebruiken.

const gebruiken we als een variabelen niet meer veranderd, en let als we de variabelen later nog aan willen passen.

Een variabele resultaat maken doen we als volgt:

   let resultaat = 6; //Zo
   const resultaatConst = 6; //Of zo

In variabelen kunnen we data opslaan, dat is heel handig!

Voorbeeld 1: Knop

Bij een knop gaan we HTML en JS combineren!

Opdracht Zorg allereest dat je een HTML pagina hebt met een knop.

   <!DOCTYPE html>
   <html>
   <head>
   </head>
   <body>
      <button> Klik op mij! </button>
   </body>
   </html>

Wat gebeurt er nu als je op de knop klikt?

Opdracht Om nu interactie toe te voegen aan de knop gaan we JS en html combineren.

      const buttonClicked = function() {
         alert("Je hebt op de knop geklikt!");
      }
      <!DOCTYPE html>
      <html>
      <head>
      </head>
      <body>
         <button onclick="buttonClicked()"> Klik op mij! </button>
      </body>
      </html>

Voorbeeld 2: Een element toevoegen op de pagina

We kunnen in JS nog veel meer doen dan interactie toevoegen, bijvoorbeeld aan knoppen. Ook kunnen we HTML toevoegen aan de HTML pagina!

We hebben hier een aantal functies voor in JS.

   const element = document.getElementById("<id>");
   element.insertAdjacentHTML("afterend", "<p>My text</p>");

Er zijn nog veel meer mogelijkheden, maar dit is een van de simpelste.

      <!DOCTYPE html>
      <html>
      <head>
         <script>
            const voegElementToe = function() {
               const element = document.getElementById("mijnDivId");
               element.insertAdjacentHTML("afterend", "<p>My text</p>");
            }
         </script>
      </head>
      <body>
      <button onclick="voegElementToe()"> Klik op mij! </button>
      <div id="mijnDivId"> Dit is een div</div>
      </body>
      </html>

Opdracht Kun jij nu met jouw kennis van JS en HTML een element toevoegen als je op een knop klikt?

Voorbeeld 3: Reageren op berichten van een gebruiker

Met de volgende HTML code hebben we een invoer veld waar de gebruiker iets in kan typen:

   <!DOCTYPE html>
      <html>
      <head>
          <style>
              #inputId {
                  width: 300px;
                  height: 40px;
                  font-size: xx-large;
              }

              .container {
                  display: flex;
                  height: 100vh;
                  justify-content: center;
                  align-items: center;
                  background-color: blue;
              }
          </style>
         <script>
            //JavaScript code hier!
         </script>
      </head>
      <body class="container">
        <span> Wat is je naam? </span>
        <input id="inputId"> </input>
      </body>
      </html>

Als de gebruiker nu iets typt, zie je alleen de tekst staan. Er gebeurt verder nog niet zo veel. Kun jij ervoor zorgen dat de computer terugpraat?

Stijl toevoegen met CSS (vervolg)

Maak voor de opdrachten in deze instructie een HTML-bestand met deze inhoud:

  <!DOCTYPE html>
  <head>
  <style>
     /* hier komt je styling! */
  </style>
  </head>
  <body>
    <h1>Deze pagina gaan we stylen!</h1>
    <h2>Dit is een h2 kop</h2>
    <div>
      <h2>Dit is ook een h2 kop!</h2>
        <p>Wat zullen we met <span>deze</span> alinea gaan doen?</p>
        <p>Deze alinea wordt nog mooier dan de vorige.</p>
    </div>
    <div>
      <p>De vorige alinea's zijn <span>jaloers</span> op mij.</p>
      <p>Jaloers op mij zul je bedoelen!</p>
    </div>
  </body>
  </html>

Tot nu toe heb je stijl toegevoegd door style="..." te gebruiken in de HTML-onderdelen. Dat heeft voordelen en nadelen. Het is handig dat je meteen kunt zien hoe de inhoud van je webpagina eruit komt te zien. Minder handig is dat je aan ieder stukje HTML op deze manier een stijl moet toevoegen. Dat is én veel werk, én wordt al snel onoverzichtelijk als je veel stijlen hebt.

Het is daarom gebruikelijk bij webpagina’s om de inhoud en stijl op verschillende plekken neer te zetten. Een manier om dit te doen is binnen het <style> onderdeel. De code binnen het <style> onderdeel ziet er wat anders uit dan je tot nu toe gezien hebt. Om tekst rood te maken gebruikte je

  <p style="color:red">Dit stukje tekst is rood</p>

Binnen <style> moet je deze code schrijven, een soort regel voor hoe de HTML zich moet gedragen:

  p {
    color: red;
  }

Opdracht Wat denk je dat er gebeurt als je dit stukje code in het <style> onderdeel zet? Probeer het eens. Had je gelijk?

Stijl toevoegen aan sommige, maar niet alle elementen

Als je de opdracht van net hebt uitgevoerd, heb je gezien dat alle <p> onderdelen, dus alle alinea’s, rode tekst hebben. Dit is dus wat deze code doet:

Maar stel nou dat je alleen bepaalde alinea’s rood wilt maken?

Class

Dat kan bijvoorbeeld door het HTML-onderdeel lid te maken van een zogenaamde class:

  <p class="naamvandeclass">Welke kleur is dit?</p>

In de CSS maak je een class door een punt aan het begin te gebruiken:

  .naamvandeclass {
    color: red;
  }

Opdracht Gebruik een class met de naam “rodealinea” om de 1e en 4e alinea rood te maken, dus zo:

Deze pagina gaan we stylen!

Dit is een h2 kop

Dit is ook een h2 kop!

Wat zullen we met deze alinea gaan doen?

Deze alinea wordt nog mooier dan de vorige.

De vorige alinea's zijn jaloers op mij.

Jaloers op mij zul je bedoelen!

ID

Een andere manier is om een HTML-onderdeel een uniek id te geven:

  <p id="ikbenuniek">Welke kleur is dit?</p>

In de CSS verwijs je naar een id door een hashtag aan het begin te gebruiken:

  #ikbenuniek {
    color: red;
  }

Opdracht Maak de tekst van de eerste h1 kop blauw, en de 1e h2 kop groen (tip: je hebt hiervoor twee id’s nodig, “ikbenblauw” en “ikbengroen”):

Deze pagina gaan we stylen!

Dit is een h2 kop

Dit is ook een h2 kop!

Wat zullen we met deze alinea gaan doen?

Deze alinea wordt nog mooier dan de vorige.

De vorige alinea's zijn jaloers op mij.

Jaloers op mij zul je bedoelen!

Samengevat heb je nu gezien dat je stijl kunt geven aan

Combineren van stijlen

Een grote kracht van CSS is dat je stijlen ook kunt combineren. Zo kun je meerdere eigenschappen tegelijk instellen in een CSS regel:

  p {
    color: red;
    font-weight: bold;
  }

Opdracht Voeg een tweede eigenschap toe aan de “rodealinea”, bijvoorbeeld background-color of font-family.

Je kunt een onderdeel ook lid maken van meer dan één class (in dit voorbeeld heten die “rodealinea” en “box”):

  <p class="rodealinea box"

Opdracht Maak een class “box” die de eigenschap border instelt op 1px solid black, en voeg deze toe aan een van de rode alinea’s:

Deze pagina gaan we stylen!

Dit is een h2 kop

Dit is ook een h2 kop!

Wat zullen we met deze alinea gaan doen?

Deze alinea wordt nog mooier dan de vorige.

De vorige alinea's zijn jaloers op mij.

Jaloers op mij zul je bedoelen!

Actie toevoegen met JavaScript (vervolg)

Nu je de basis van JS hebt gezien, gaan we wat verder met moeilijker onderdelen.

Een klok maken

klok

We gaan een klok maken op een HTML pagina. Je kan de volgende HTML gebruiken:

    <html>
    <head>
        <style>
            body {
                background: linear-gradient(45deg, #1870ed 0, #f18f88 100%);
                font-family: 'Montserrat', 'sans-serif';
                min-height: 100vh;
                display: flex;
                align-items: center;
                justify-content: center;
            }

            .clock-container {
                margin-top: 30px;
                margin-bottom: 30px;
                background-color: #080808;
                border-radius: 5px;
                padding: 60px 20px;
                box-shadow: 1px 1px 5px rgba(255, 255, 255, .15), 0 15px 90px 30px rgba(0, 0, 0, .25);
                display: flex;
            }

            .clock-col {
                text-align: center;
                margin-right: 40px;
                margin-left: 40px;
                min-width: 90px;
                position: relative;
            }

            .clock-col:not(:last-child):before,
            .clock-col:not(:last-child):after {
                content: "";
                background-color: rgba(201, 166, 166, 0.3);
                height: 5px;
                width: 5px;
                border-radius: 50%;
                display: block;
                position: absolute;
                right: -42px;
            }

            .clock-col:not(:last-child):before {
                top: 35%;
            }

            .clock-col:not(:last-child):after {
                top: 50%;
            }

            .clock-timer {
                color: #fff;
                font-size: 4.2rem;
                text-transform: uppercase;
            }

            .clock-label {
                color: rgba(255, 255, 255, .35);
                text-transform: uppercase;
                font-size: 0.7rem;
                margin-top: 10px;
            }

            @media (max-width: 825px) {
                .clock-container {
                    flex-direction: column;
                    padding-top: 40px;
                    padding-bottom: 40px;
                }

                .clock-col+.clock-col {
                    margin-top: 20px;
                }

                .clock-col:before,
                .clock-col:after {
                    display: none !important;
                }
            }
        </style>
    </head>

    <body>
        <div class="clock-container">
            <div class="clock-col">
                <p class="clock-hours clock-timer" id="clock-day">
                </p>
                <p class="clock-label">
                    Dag
                </p>
            </div>
            <div class="clock-col">
                <p class="clock-hours clock-timer" id="clock-hour">
                </p>
                <p class="clock-label">
                    Uren
                </p>
            </div>
            <div class="clock-col">
                <p class="clock-minutes clock-timer" id="clock-minute">
                </p>
                <p class="clock-label">
                    Minuten
                </p>
            </div>
            <div class="clock-col">
                <p class="clock-seconds clock-timer" id="clock-second">
                </p>
                <p class="clock-label">
                    Seconden
                </p>
            </div>
        </div>

        <script>
            //Hier moet jij je code gaan schrijven voor de clock!

            let dagElement = document.getElementById("clock-day");
            let urenElement = document.getElementById("clock-hour");
            let minutenElement = document.getElementById("clock-minute");
            let secondenElement = document.getElementById("clock-second");

            const dagenInText = ["Zo", "Ma", "Di", "Wo", "Do", "Vr", "Za"];

            function updateTime() {
                var today = new Date(); //Dit geeft je een datum terug,
                                        //hier kun je de uren, minuten en seconden van halen.
                                        //Met getHours() krijg je de uren
                                        //Met getMinutes() krijg je de minuten
                                        //Met getSeconds() krijg je de seconden

                                        //De dag hebben wij voor je gedaan!
                dagElement.innerText = dagenInText[today.getDay()];
                urenElement.innerText = "1";
                minutenElement.innerText = "1";
                secondenElement.innerText = "1";
            }

            //Dit voert de functie iedere seconde opnieuw uit,
            //De tijd gaat natuurlijk met 1 seconde per keer vooruit!
            setInterval(updateTime, 1000);

        </script>
    </body>

    </html>

De klok werkt nu nog niet.. Kan jij dit oplossen? In het <script></script> blok moet jij de code gaan aanpassen, daarmee kun je de klok weer aanslingeren ;) !

Het instellen van kleuren op je webpagina

Er zijn een een heel aantal manieren om een kleur in te stellen voor onderdelen van je pagina, bijvoorbeeld

Namen

Er zijn 140 kleuren die een eigen naam hebben:

kleur woorden

RGB-waarden

RGB staat voor Rood Groen Blauw. Dit is ook de volgorde waarmee je ze instelt in de code. De waarde gaat van 0 (helemaal niks van deze kleur) tot 255 (alles van deze kleur). Een paar voorbeelden:

RGB codeRoodGroenBlauwKleur
(0, 255, 0)02550groen
(255, 0, 255)2550255magenta
(173, 216, 230)173216230lichtblauw

HEX-waarden

De kleuren van de RGB-voorbeelden zijn in HEX code

HEX codeKleur
00FF00groen
FF00FFmagenta
ADD8E6lichtblauw

Bronvermelding afbeeldingen

Licentie

Deze instructies worden, net als alle andere instructies van CoderDojo Nijmegen, aangeboden onder een Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International Licentie.

Creative Commons License